BASINÇ VE RÜZGARLAR

 

BASINÇ

Atmosfer çeşitli gazların karışı-mıdır. Her madenin olduğu gibi gazların da bir ağırlığı vardır. Atmosferi oluşturan gazların yere uygulamış olduğu basınca, hava veya atmosfer basıncı denir. Basıncı ölçen alete barometre denir. Basıncın birimi milibardır. Basıncı sürekli ölçerek kaydeden alete barograf denir.

 

Atmosfer basıncı, derecesine göre üçe ayrılır:

1- Normal Hava Basıncı: 45° enlemi üzerinde, deniz seviyesinde, 15°C sıcaklıkta, 1 cm²’ik alan üzerine hava kütlesinin yaptığı basınca  normal hava basıncı denir. Normal hava basıncının değeri 760 mm yada 1013 milibar (mb)’dır.

Toriçelli yukarıdaki şart-larda yapmış olduğu deneyde, içi cıva dolu bir kaba, 1 cm²’lik ağzı kapalı olan içi cıva dolu bir cam boruyu dik olarak koyar. Atmosferdeki hava basıncının kap içerisind-eki cıvaya yapmış olduğu basınç sonucunda, cam boru içindeki cıva, 760 mm (76 cm) yükselmiştir. Cam boru içerisindeki cıvanın ağırlığı da 1033 gr olarak tespit edilmiştir.

2- Yüksek Basınç (Antisiklon):1013 mb’dan daha yük-sek olan basınca yüksek basınç denir. Yüksek basıncın görüldüğü yerlerde daima alçalıcı hava hareketleri vardır.

 

Alçalan hava, yere çarparak çevreye doğru yayılır. Yani yüksek basınç alanlarında hava hareketlerinin yönü merkezden çevreye doğru-dur.

Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden dolayı, merkezden çevreye doğru olan bu hava hareketi yön değiştirir.

 

Kuzey Yarım Kürede bu sapma, hareket yönünün sağına doğru; Güney Yarım Küre’de hareket yönünün soluna doğru olmaktadır. Şekilde de görüldüğü gibi hava hareketlerindeki sapma yönü, Kuzey Yarım Küre’de saat yönünde; Güney Yarım Küre’de saat yönünün tersine doğru olmaktadır.

3- Alçak Basınç (Siklon):1013 mb’dan daha alçak olan basınca alçak basınç denir. Alçak basıncın görüldüğü yerlerde daima yükselici hava hareketleri vardır.

Hava kütleleri basıncın azal-dığı merkeze doğrudur. Yani alçak basınç alanlarında hava hareketlerinin yönü çevreden merkeze doğrudur ve buradan yükselir.

Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden dolayı, çevreden merkeze doğru olan bu hava hareketi yön değiştirir. Kuzey Yarım Küre’de bu sapma, hare-ket yönünün soluna doğ-ru; Güney Yarım Küre’-de hareket yönünün sağına doğru olmaktadır. Şekilde de görüldüğü gibi hava hareketlerindeki sapma yönü, Kuzey Yarım Küre’de saat yönünün tersine; Güney Yarım Küre’de saat yönüne doğru olmaktadır.

İzobar Haritaları: Haritalarda basıncın yeryüzündeki dağılışını göstermek için izobar (eş basınç) eğrilerinden yararlanılır. İzobar eğrileri, yeryüzünde aynı basınç değerlerine sahip noktaların birleştirilmesi ile elde edilir.

 

Ø      İzobar eğrilerinin sık geçtiği yerlerde basınç farkı azdır.

Ø      Eğrilerin seyrek geçtiği yerlerde basınç farkı daha azdır.